U radu se osvetljavaju metodičke pogodnosti koje se ostvaruju izučavanjem dela iz američkog kruga tema Jelene J. Dimitrijević u nastavi. Analiza reprezentativnih reformisanih nastavnih planova i programa pokazuje da su oni progresivni u teorijskim formulacijama, ali ne i u samoj sadržini. U radu se obrazlažu obrazovni ishodi, standardi, kompetencije, nastavni ciljevi, metode i principi koji se mogu realizovati u školskoj interpretaciji dela Jelene Dimitrijević. Preispituju se metodičke radnje (motivisanje, tumačenje i lokalizovanje) i korelacije koje se koriste u nastavnom proučavanju dela srpske modernistkinje. Naposletku se daje metodički predlog istraživačkih zadataka i dinamike interpretacije pripovetke „Amerikanka“.

Rad obrađuje zbirku pripovedaka Iz prošlosti Isidore Sekulić i roman Povratak ratnika Rebeke Vest u pokušaju da osvetli njihov prozni angažman na opisivanju svakodnevice građana tokom Prvog svetskog rata. Kao žene koje ne uzimaju aktivno učešće u borbama, obe autorke provode rat u pozadini i posmatraju percepciju ovog događaja kod raznih društvenih grupa. Najzad, obe se usredsređuju na izuzetne junake koji rastu u predstavnike cele generacije, tako spajajući individualno i kolektivno. Pripovetke Isidore Sekulić tematizuju život vojvođanskih Srba i njihovu tranziciju od opresije do oslobođenja tokom ratnih godina, čime zbirka Iz prošlosti postaje bitan deo ne samo njenog književnog angažmana, već i korpusa srpske proze koja govori o ovom ratu. Sa druge strane, roman Rebeke Vest analizira žensko iskustvo rata i svakodnevni život daleko od fronta, ali i uvodi temu psihološke traume kao posledice rata i psihoanalize kao načina razrešenja te traume.

U fokusu ovog rada su moderna subjektivnost i moderan odnos prema svetu Jelisavete Načić (1878–1955), prve žene arhitekte školovane u Srbiji, na kojima ona gradi egzistenciju i individualnost u društvu Srbije 19. veka. Srbija tada tek počinje da se modernizuje i, pod pritiskom vremena, menja postojeće vrednosti. U nemirnim vremenima promena vladara, dinastija, ideologija, države, patrijarhalnog društva i stereotipa odnosa među polovima, samosvest o stvaralačkim potencijalima, lično i profesionalno iskustvo Jelisavete Načić nisu česta pojava među ženama. Oslobođena brojnih ženi tradicionalno zadatih okvira, zakoračila je u svet „ljudi“ u kome se ostvaruje kao aktivan stvaralac zdanja kojima je ušla u istoriju arhitekture. Drugo težište ovog rada je razmatranje reakcija profesionalnih krugova, javnosti i srpske štampe na život i rad Jelisavete Načić. Rad je potkrepljen fotografijama nekih od njenih brojnih arhitektonskih ostvarenja. Time je potvrđena teza da se arhitektonska dela mogu čitati kao narativi jer poseduju kapacitet transponovanja tradicije u druge epohe – mogu da inspirišu dok svedoče o vremenu svoga nastanka, društvenim kretanjima i vremenu koje je usledilo, podjednako kao što su svedočanstva o svojim stvaraocima.

The article presents the forms and ways in which the cultural transmission of Zofka Kveder took place. It explains in which cultural spaces she worked and how she established personal contacts with artists. Zofka Kveder worked in a multidirectional way, as she promoted Slovene culture in the new cultural environments she moved into, and acquainted the Slovene cultural space with the achievements of foreign artists. She was also a mediator of ideas: feminism, Yugoslavism, and ideas about coexistence and mutual respect between different cultures. Zofka Kveder's translation oeuvre is very rich and almost unexplored so far, which opens up possibilities for new research.

The topic of the article is the national discourse in the literary texts and feminist thought of the Serbian philosopher, feminist, and writer Julka Chlapec-Djordjević (1882–1969) regarding her Serbian and Czech identity, in the context of her cosmopolitan ideas and in the context of her “Prague period” of writing (1922–1945). She was of Serbian origin, but nevertheless for most of her writing career she lived in democratic Prague and participated in open Czech society before the Second World War. In that time and place, she – already in her forties – became an outspoken feminist and a writer. In Prague she also became a mediator between different cultures: “ex-Austrian”, Czech, and Serbian. This study examines her interactions with the social, political, and literary movements of the two different countries. In her remarks I emphasize how she was very familiar with Czech and Serbian culture, history, and literature – and also that of Europe and America.

From her writing, I could infer that she was a Serbian patriot who lived in Prague and had a Serbian and Czech identity. On the other hand, in her texts she was a passionate and subversive intellectual: a “person of letters”, a nomadic and transnational intellectual with a great knowledge of philosophy, sociology, and also culture and literature of the globalised (in every sense of the word) world.

U radu se ukazuje na važnost figure putnice u procesima oblikovanja feminističkog diskursa u srpskoj/jugoslovenskoj kulturi početkom 20. veka. Reč je o još uvek nedovoljno istraženoj i konceptualizovanoj figuri ženskog aktivizma, koja podrazumeva radikalnu praksu delovanja u kontekstu patrijarhalne politike roda jer se utemeljuje u internacionalizmu, kosmopolitizmu i nomadizmu. Istraživačka pažnja je usmerena ka reprezentativnim feminističkim projektima i autorkama, almanahu Srpkinja, časopisu Jugoslavenska žena, Zofki Kveder i Julki Hlapec Đorđević. Takođe, načiniće se i osvrt na književno stvaralaštvo žena tog perioda iz perspektive ženske mobilnosti, odnosno putovanja kao emancipatorskog projekta, te će se ukazati na važne istraživačke potencijale koji ovaj korpus tekstova nudi.

Rad se bavi žanrom ženskog portreta u časopisu Jugoslavenska žena koji je izlazio od 1917. do 1920. godine u Zagrebu. Njegova urednica, slovenačka književnica Zofka Kveder, pretvorila je svoj časopis u mesto umrežavanja istaknutih žena sa prostora slovenskih zemalja. Ona i njene saradnice objavljuju ne samo biografske tekstove, već i književne preglede dela slovenskih književnica, pa tako ne doprinose samo razvoju ideje o slovenskom feminizmu, već i ideji o stvaranju istorije ženske slovenske književnosti. Osim o književnicama, portreti su pisani i o ženama u nauci, istorijskim ličnostima, dobrotvornim radnicama i umetnicama. Časopis stoga, pored toga što prevazilazi prostorne granice država, ima i dijahronijski i sinhronijski karakter, jer su tekstovi posvećeni kako istaknutim ženama kroz istoriju tako i savremenicama.

Ovaj članak ima za cilj da predstavi delo i lik španske filozofkinje Marije Sambrano (1904–1991) u Srbiji i na srpskom jeziku. Njeno ime i delo bili su okruženi tišinom i u samoj Španiji sve do poslednjih decenija dvadesetog veka. Veliki deo svoje intelektualne delatnosti razvila je u egzilu, u koji je krenula za vreme Španskog građanskog rata. Nakon što se nakon gotovo pola veka vratila u Španiju, 1988. godine, dočekalo ju je najveće nacionalno priznanje za književnost, nagrada „Servantes“. Antropološki egzistencijalizam, političko društvena angažovanost, tema vremena, fatum Španije, neke su od glavnih tema kojima se na različite načine vraća u svojim razmišljanjima, zabeleženim u gotovo trideset objavljenih knjiga. Domet njene misli, koja sledi mnoge postulate Spinozine etike, sada je konačno dostupan u prvom kompletnom izdanju sabranih dela Marije Sambrano na španskom jeziku, čime se i istraživačima otvara mogućnost sistematskog pristupa jednoj od svakako najvećih figura španske filozofije.

U članku se analizira književna zaostavština Konsepsjon Arenal, jedne od prvih feministkinja u Španiji. Delujući u raznim oblastima, ova aktivistkinja i reformatorka dala je nemerljiv doprinos u borbi za slobodno i pravedno društvo druge polovine 19. veka. Prvi deo rada pruža uvid u njena postignuća na polju humanitarnog, krivičnog i međunarodnog prava, te reforme kaznenog sistema, dok se u drugom kritički sagledava autorkino angažovanje u rešavanju društvenih pitanja epohe, borbi za ljudska, naročito radnička i ženska prava. Posebna pažnja posvećena je delovanju Konsepsjon Arenal na planu emancipacije žena u Španiji koja pre svega podrazumeva pravo na obrazovanje i zaposlenje. Na izabranom književnom korpusu, koji čine njene najznačajnije feminističke studije – Žena budućnosti i Školovanje žena – kroz deskriptivni osvrt na sadržinu tekstova analiziraju se najvažniji postulati ranog feminizma u Španiji i preispituje važnost književne misli španske autorke u aktuelnom trenutku, te uticaj na buduće generacije španskih feministkinja.

Orlando Virginije Woolf roman je koji teško potpada pod precizno žanrovsko određenje. Smatraju ga fantazijom – biografijom, filozofskim životopisom, romanom o piscima, parodijom životopisa, a sama autorica nazvala ga je „piščevim odmorom“. Cilj rada je ukazati na nove mogućnosti čitanja Orlanda, odnosno analizirati karakteristike ovoga romana kao parodije Bildungsromana. Ishodište analize zasniva se na promišljanju Bildungsromana kao spoja autobiografije (Jacobs i Krause, Dilthay) i pikarskoga romana (Miles). U radu se analizira usvajanje realnog povijesnog vremena, kao i uloga sveznajućeg pripovjedača. Konačno Orlandovo sazrijevanje u vidu androginog bića ukazuje na utopističku ideju autorice o stapanju muškog i ženskog uma u jedinstveno životno iskustvo.

The article aims to disclose how the encounters with Drainac changed Bagryana’s poetry and her perception of poetic language and herself. For that purpose, the poetry of Bagryana before 1930, mainly the key poems from “The Eternal and Holy”, will be analysed. The views expressed in those poetic strophes will be related to Drainac’s own poetic texts from the 1920s and his ideas on aesthetics and writing as expressed in the magazine “Hypnos”. Then the article will proceed to examine Bagryana’s 1930-31 poems and the tangible alteration in her wording, images and poetic rhythm. The final underlying question this article attempts to answer is about the struggle of poetic language to reinvent itself while incorporating and reassembling the poet’s everyday life and encounters within the poems’ structure.

Cilj ovog rada je dvostruk. Najpre, rad treba da predstavi digitalni Muzej žena Crne Gore, te načine na koje ova inicijativa – prikupljajući i klasifikujući podatke o kulturnom, društvenom, naučnom i političkom radu žena u Crnoj Gori, poglavito u 20. veku – preispituje granice između javne i privatne istorije. Zatim, da ovaj digitalni muzej razmotri u kontekstu razvoja feminističke teorije u drugoj polovini 20. veka – tj. u odnosu prema radikalnom i kulturalnom feminizmu. Naposletku, u radu će se govoriti o tome kako susret digitalne humanistike, kao metode proučavanja, i feminističkog pogleda na istoriju doprinosi novim naučnim tendencijama u pisanju ženske istorije, odnosno kako se lokalni projekti poput Muzeja žena Crne Gore uklapaju u globalne tokove razvoja ženskih studija.

Bibliografija obuhvata popis svih radova objavljenih u časopisu Knjiženstvo u periodu od 2011. do 2019. godine. Posle kratke uvodne bibliografske studije sledi bibliografija podeljena u dve tematske celine sređene hronološkim redosledom. Sastavni deo bibliografije čine i temeljno urađeni i azbučnim redosledom sređeni registri: naslova, autora i predmeta.

Razgovor sa Tamarom Butigan Vučaj vodila Biljana Dojčinović

Times of Mobility: Transnational Literature and Gender in Translation / Jasmina Lukić and Sibelan Forrester with Borbála Faragó (ed.). – Edition 1. Includes bibliographical references and index. Budapest: Central European University Press, 2019, 344 pages, ISBN 978-963-386-329-9 (hardcover), ISBN 9789633863305 (pdf), LCCN 2019042192 (e-book), price $75/ €68/ £58

Women’s Literary Tradition and Twentieth-Century Hungarian Writers : Renée Erdős, Ágnes Nemes Nagy, Minka Czóbel, Ilona Harmos Kosztolányi, Anna Lesznai/ Anna Menyhért; translated by Anna Bentley. – Series Women Writers in History, Volume 3. – Leiden: Koninklijke Brill Nv, 2020 (Leiden; Boston: Brill/Rodopi, 2020). – 290 pp. ISBN 978-90-04-41738-0

Pozdrav Milici Stojadinović Srpkinji / Svetlana Matić. – 1. izdanje. – Novi Sad : Prometej, 2019 (Novi Sad : Prometej). – 108 str. ; 21 cm. – ISBN 9788651514923

Žena u okupiranoj Srbiji 1941-1944 / Ljubinka Škodrić. – Beograd : Arhipelag, Institut za savremenu istoriju, 2020 (Beograd : Donatgraf). – 596 str. ; 21 cm. – ISBN 978-86-523-0314-4

Ženski pokret (1920–1938): bibliografija / Jovanka Poljak, Olivera Ivanova. – Beograd: Institut za književnost i umetnost, 2019 – 450 str. – ISBN 978-86-7095-260-7

Priča o znaku Knjiženstva