The article presents the Swiss author Isabelle de Montolieu’s reworking of Johann David Wyss’ Der schweizerische Robinson (1812/1813). The reworking consists of a translation to French in 1814, and a sequel to the work in 1824, both highly popular in the nineteenth century in France, and translated to English in both Britain and the United States. The article examines Montolieu’s negotiation of gender into the robinsonade genre, usually conceptualized as male, as well as the reception of her work. While Wyss’ work in the last decades has witnessed renewed scholarly interest, Montolieu is met with misunderstanding, reluctance, and negligence. The article discusses how gender is at stake in attempts to (re‑)canonize both Wyss’ book and the robinsonade genre at the detriment of Montolieu, and how this is related to questions of aesthetics and popularity.

U radu je uspostavljen književnoistorijski pregled stvaralaštva dubrovačkih pesnikinja. Ukazano je kako je specifičan socio-kulturni obrazac markirao položaj pesnikinja u Dubrovniku od XVI do XVIII veka. Predstavljene su prilike u društvu i književnosti koje su uslovljavale da se autorke ogledaju u određenim žanrovima i da poetičko-stilski i tematski prilagode stvaralaštvo nalozima kulturnog modela.

Pesme slepe pevačice iz Grgurevaca, među najboljima koje je Vuk objavio u svom „ultimativnom“, bečkom izdanju (1845), u najvećoj meri utkane su u potonji pesnički i nacionalni kanon. Najpoznatiji detalji iz njenog nevelikog opusa – opredeljenje za carstvo nebesko i slika Kosovke devojke koja iz zlatnih kondira vinom zapaja ranjenike na Polju nakon boja – ekskluzivni su u epskom korpusu i u usmenoj epici zapamćeni su zahvaljujući izuzetnim varijantama ove pevačice. U tom smislu, njen doprinos kulturnoj baštini praktično je nemerljiv. (Teško da je ijedna druga „mitema“ bilo usmenog bilo autorskog/pisanog porekla imala sličan uticaj na potonju kolektivnu imagologiju kao pomenuti „izbor“ kneza Lazara.) Uprkos tome, ovi motivi neće se posmatrati (ili se neće prevashodno posmatrati) kao elementi individualne poetike zato što 1) nema načina da se dokaže da li je pomenute motive Slepa iz Grgurevaca lično uvela u epsko pevanje iz neke šire tradicije (crkvenih propovedi, npr.) ili ih je samo preuzela od neke svoje epske prethodnice (ili prethodnika), 2) a onda i stoga – i najpre stoga – što je usmeno stvaranje u svojoj biti nadindividualno. Oslanjajući se na vekovima stare formule i sižejne obrasce i ukrštajući brojne tradicijske rukavce, usmeni pevači sinhrono su prenosili različite slojeve tradicije, od kojih i neke međusobno protivrečne – za šta je eklatantan primer Slepa iz Grgurevaca. Analiza pomenutih motiva u širem epskom i indoevropskom kontekstu ukazaće na ne mali napon između tih slojeva tradicije, kao i na poziciju i semantiku pomenutih motiva u svakome od njih.

Rad će analizirati prvu od dve knjige Eustahije Arsić, prve poznate srpske spisateljice modernog doba, u kontekstu srpske književnosti prve polovine 19. veka, uzimajući u obzir različitost poetikâ i književnih strujanjâ koje su njome dominirale u tom periodu. Istovremeno, činjenica da je u pitanju (prvi) ženski glas u novoj književnosti u fokus interesovanja dovešće i pitanje da li je i kako rodna pozicija uticala na odabir tematike i postupakâ, strukturiranje slike sveta u književnom tekstu i poimanje sâme uloge/zadatka književnosti.

Esej analizira apologetske diksurzivne strategije kojima Milica Stojadinović Srpkinja u svojim dnevničkim zapisima osuđuje „nisko ponjatije o opredelenju ženskom“, pledirajući za pravo žena na lični izbor i na obuhvatno obrazovanje i obrazlažući svoju posvećenost ulozi narodne pesnikinje, koju je nastojala da ovaploti kako svojim pisanjem tako i svojim načinom života. Predstavljajući se U Fruškoj gori 1854. kao uzorita Srpkinja, ona u svoj dnevnik upisuje apologetski i dokumentarni diskurs, ne bi li se odbranila od pogrešne predstave svojih sunarodnika o njoj kao o umišljenoj „Spisateljki“ i uobraženoj „frajli dihterin“. Opisi njenih svakojakih delatnosti, kao i navodi iz njene prepiske sa uglednim ličnostima srpske i austrijske kulturne elite, trebalo je da čitaoce uvere u dostojanstvenost njenog spisateljskog pregnuća i u čistotu i ostvarivost romantičarskog ideala narodne pesnikinje.

U radu se izlaže pokušaj revizionističkog čitanja poezije Drage Dejanović sa ciljem njenog prevrednovanja i smeštanja u tokove srpskog pesništva 19. i 20. stoleća. Istraživačka pažnja je usmerena ka erotskim motivima u pesnikinjinoj ljubavnoj poeziji – analizira se njihov značenjski raspon i stilski otisak, te intertekstualne veze sa usmenopoetskom tradicijom, tzv. građanskom lirikom i romantičarskom poetikom. Interpretacija erotizma u poeziji Drage Dejanović zaokružuje se isticanjem potrebe za ponovnim promišljanjem poetičke mape ženske (romantičarske) poezije. Predlaže se dalje razmatranje dva izvorišta srpskog modernog ženskog pesničkog iskustva – jednog koje predstavlja poezija Milica Stojadinović i drugog čija je rodonačelnica Draga Dejanović.

Drama napisana po romanu Jelene Dimitrijević Nove.

Osnovni cilj ovog rada je pokušaj rekonstrukcije celovitog ženskog diskursa koji se odnosi na logore za informbirovce. Ženska svedočanstva su bila po dva osnova isključena iz oblasti istorije i književnosti: po osnovu tabiuzacije problematike logora Goli otok s jedne strane, i po osnovu dominacije muške naracije s druge. Situacija podređenosti, a zapravo nepostojanja ženskih sećanja u glavnom toku trajala je do trenutka kada se za logorsko žensko iskustvo zainteresovao Danilo Kiš. Na njegovu inicijativu 1989. godine nastala je dokumentarna serija Goli život. On je takođe inspirisao Ženi Lebl da napiše svoju istoriju. Njen tekst je prvo objavljeno žensko svedočanstvo iz logora (Ljubičica bela. Vic dug dve i po godine, 1990). Savremena istraživanja orijentisana na žensko iskustvo pokazuju da je druga zatvorenica, Milka Žicina, napisala svoja sećanja već sedamdesetih godina, ali je u strahu od represije skrivala rukopis. Tekstovi su posle smrti autorke prvi put izašli u časopisima Dnevnik 1993. i Letopis Matice srpske (odlomci) 1998. godine.

Ovaj rad predstavlja analizu prvog romana britanske autorke Rebeke Vest, Povratak ratnika (The Return of the Soldier) iz 1918. Nekada izuzetno cenjena i popularna, Rebeka Vest je praktično nestala iz korpusa modernističkih autora ubrzo posle smrti. Njen prvi roman ima upadljive modernističke elemente, zanimljiva narativna rešenja i savremenu temu, te svakako zaslužuje novu čitalačku publiku.

U periodu 1911–1912. godine u feminističkom časopisu The Freewoman Rebeka Vest je objavila svoje prve književne prikaze. U prikazima se bavila savremenom književnom produkcijom, a osnovni kriterijum razvrstavanja „dobrih“ i „loših“ knjiga temeljila je na jasnom feminističkom stavu o slobodnoj ženi. U ovom radu se široko definišu pojmovi književne kritike i feminističke književne kritike, te opisuje odnos između amaterske i profesionalne književne kritike na početku dvadesetog veka, kako bi se pažljivo ispitala pozicija Rebeke Vest u istoriji (feminističke) književne kritike.

Cilj ovog rada je da se, posmatrajući na koji način je Prvi svetski rat uticao na položaj žena u Španiji, odgovori na pitanje na koji način su sam rat, ali i njegov uticaj posmatrani u feminističkom časopisu La voz de la mujer. Polazimo od pretpostavke da je neutralnost Španije u toku celog sukoba uticala na stvaranje određene distance prema ratu, kao i da rat neće biti dominantna tema u časopisu, za razliku od društvenih i ekonomskih promena koje je Prvi svetski rat indirektno izazvao u Španiji. U prvom delu rada opisaćemo društveno-istorijski kontekst u kojem nastaju ženski časopisi za vreme Prvog svetskog rata u Španiji. Zatim će uslediti analiza tri broja časopisa La voz de la mujer. Tekstove ćemo pokušati da protumačimo u njihovom društvenom i istorijskom kontekstu koristeći metode kritičke analize diskursa.

Pozicionirajući mesto ilustrovanog magazina Žena i svet (1925–1941) u okvire feminističke kontrajavnosti formirane u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca / Jugoslaviji (1919–1941), cilj rada je da na njegovom primeru ukaže na postojanje ambivalencije u tretmanu ženske emancipacije: ambivalencije koja je karakteristična kako za ideologiju umerenog građanskog feminizma i glasila koja su izraz i agens te ideologije, tako i za njihovu središnju identitetsku konstrukciju: ideologemu moderne žene. Uz to, činjenica da je u pitanju ilustrovani magazin, u kome vizuelni materijal ima podjedanku važnost kao i verbalni tekst a naslovna strana igra ulogu najpovlašćenijeg ženskog portreta – istaknutog emancipatorskog žanra epohe, intertekstualni odnosi u magazinu se dodatno usložnjavaju. Time se i uvećavaju mogućnosti za ambivalentna kodiranja i dekodiranja časopisnih značenja.

Predmet analize rada jesu mehanizmi društvene i psihičke konstrukcije polne razlike u romanu Zlatna beležnica - Doris Lesing (The Golden Notebook - Doris Lessing). Istražuju se narativne tehnike kojima junakinja, u svojstvu žene pisca, urušava harmonizujuću koherentnost diskursa i problematizuje analogiju između ugrožene sposobnosti žene i njenog nedostatka moći samoodređivanja. Posebna pažnja poklanja se fenomenu slobodne žene i ženske slobode, koji se sagledavaju u psihološkom, jezičkom i društvenom kontekstu. Metodološko polazište je Lakanova psihoanalitička teorija, odnosno njena revizija koju su izvršile postlakanovske feminističke teoretičarke Julija Kristeva, Lus Irigaraj i Elen Siksu, predlažući transgresibilne strategije, koje bi ženi, u falogocentričnom diskursu, omogućile pristup sebi, sopstvenom telu, jeziku, želji. Primeri tih strategija otkrivaju se na planu strukture romana, jezika i transformacije kroz koju prolazi junakinja Ana Vulf.

U radu se ispituje da li je standardizacija rodno osetljivog jezika neophodan uslov za postizanje rodne ravnopravnosti u jeziku i da li će njegova upotreba automatski doprineti ravnopravnijim muško-ženskim odnosima u srpskom društvu, ili je jezik manifest društvene stvarnosti zbog čega prvenstveno treba usmeriti napore da srpsko društvo ne bude diskriminatorno i da njegovi članovi budu rodno osvešćeni. Ovoj temi se pristupa kroz prizmu „delatnih zajednica“ koje pružaju teorijski ovir radu, dok je empirijski deo rada istraživanje sprovedeno u delatnoj zajednici Udruženja književnih prevodilaca Srbije koje ilustruje dominantne stavove o upotrebi rodno osetljivog srpskog jezika i pruža uvid u to šta deo jezičke elite misli o ovom pitanju. Rezultati upućuju na to da je u srpskom društvu jezički aktivizam neophodan vid borbe protiv elite koja kreiranjem diskursa na bilo koji način podstiče neravnopravnost u društvu. Jezički aktivizam treba da se sprovodi putem korišćenja rodno osetljivog jezika u svakodnevnoj upotrebi zainteresovanih delatnih zajednica, što će dovesti do promene diskriminatornih kulturnih modela i ideologija u društvu.