Šta se zapravo hoće novim pogledom na kanon i književnost uopšte, koje su to vrednosti koje afirmiše feministički pristup, i mogu li se tek pripustiti unutra a da se čitavo zdanje ne zaljulja [...] šta su „ženske vrednosti“ i šta se sve može proturiti s tom etiketom? [2]

Podnaslov ove knjige, Konstituisanje ženskog kanona u srpskoj prozi 1990–2010, zapravo, priređene doktorske disertacije Tatjane Jovanović, odbranjene 2016. na Filološko-umetničkom fakultetu u Kragujevcu, na prvi pogled može čitaoce ostaviti zbunjenim i zapitanim o kakvom je ženskom kanonu reč kada je opštepoznata patrijarhalnost domaćeg književnog Panteona. Međutim, kako dalje odmiče, čitalac/čitateljka uviđa da se ova knjiga — kojoj je jedan od ciljeva da postavi pitanje pedagoškog značaja prevrednovanja kanona — ne bavi samo izazovima i preprekama upisivanja ženskih imena u zidine kanonskog grada, te predočavanjem pažnje vrednog rada književnica koje bi u prethodne dve decenije predstavljale neku vrstu kontrakanona, već da autorka pruža široku sliku trnovitog puta probijanja ženskih glasova u domaćoj književnosti, pokazujući temeljno poznavanje savremenog teorijsko-metodološkog aparata studija kulture i roda.

U uvodnoj reči autorka postavlja značajno pitanje: „da je znala za odlučnost koraka kojima je premeravala svet Jelena Dimitrijević, i za hrabrost kojom su otvarale teme Draga Gavrilović, Milica Janković, Leposava Mijušković, Danica Marković, da li bi doživljaj sopstva devojčice koja čita bio pouzdaniji?“ (6), nagoveštavajući da će se dotaknuti pitanja institucionalne vidljivosti i priznanja ženskog autorstva ne samo generacije koja je stvarala u periodu 1990–2010. (sa osvrtom na kontaminaciju termina ženskog pisanja i ženskog pisma i hiperprodukciju popularne književnosti), već i njihovih prethodnica.

Monografija se sastoji od dvanaest poglavlja i dvadeset dragocenih priloga. U Uvodu autorka predočava poreklo i istorijat pojmova književni kanon i kanonski rat, skreće pažnju na savremena promišljanja kanona, da bi potom posebnu pažnju posvetila poređenju Zapadnog kanona Harolda Bluma (Harold Bloom) i studije Ludakinja na tavanu Sandre Gilbert (Sandra Gilbert) i Suzan Gubar (Susan Gubar). Naredno poglavlje upućuje na reviziju kanona i ukazivanje na njegovu ideološku pozadinu od stranefeminističkih likovnih kritičarki i istoričarki umetnosti sedamdesetih i osamdesetih godina XX veka.

Poglavlja III i IV mapiraju istorijat razvoja ženskih studija, definišu konstitutivne teorijske pojmove ženskih studija i studija roda, te precizno oslikavaju puteve kojima su se u XX veku kretale anglo-američka feministička kritika i ginokritika s jedne strane, i francuske poststrukturalističke teoretičarke ženskog pisma sa druge. Završni odeljak IV poglavlja ukazuje nauticajfeminističkeknjiževne kritike na književni kanon.

Peto poglavlje oslikava turbulentni društveno-istorijski kontekst u kojem se u bivšoj Jugoslaviji razvijala feministička književna kritika, koja će minuciozno biti predstavljena u XI poglavlju, gde autorka popisuje najveće zasluge srpskih feminističkih književnih kritičarki: kritiku totalitarnog i nacionalističkog diskursa i mizoginije, upoznavanje lokalne publike sa svetskom literaturom iz oblasti rodnih studija, te prilagođavanje pojmovnog aparata na srpskom jeziku i problematizaciju odnosa centra i (polu)periferije, destabilizaciju kanona, demistifikaciju stereotipa o feminizmu, preispitivanje književnih nagrada i uvođenje nagrada za doprinos rodnim studijama, pitanje maskuliniteta, povezivanje sa evropskim institucijama, rehabilitaciju autorki poput Jelene Dimitrijević, Danice Marković i slično, kao i klasifikaciju dela autorki koje su u žiži pažnje Tatjane Jovanović. Ovo poglavlje ima naročito značajnu udžbeničku vrednost za dolazeće generacije, jer autorka brižljivo ocrtava zalaganje lokalnih feminističkih kritičarki koje su se, po cenu burnih reakcija i polemika, borile za vidljivost u periodu tranzicije, a obiman korpus njihovih radova navodi se u iscrpnoj bibliografiji.

Poglavlja VI–X bliže se bave pitanjem skrajnutosti politički i rodno osvešćene književnosti iz pera četrnaest autorki, čiju zavidnu produkciju u prethodne dve decenije, smatra autorka, „ne prati dostojna recepcija“: Ljubice Arsić, Biljane Jovanović, Milice Mićić Dimovske, Ljiljane Đurđić, Jelene Lengold, Gordane Ćirjanić, Judite Šalgo, Mirjane Novaković, Mirjane Mitrović, Mirjane Pavlović, Marije Ivanić, Nine Živančević, Danice Vukićević, Marije Knežević, Mire Otašević, Slobodanke Bobe Blagojević. Nakon predočene tipologizacije domaće književne produkcije 1990–2010. iz pera Tihomira Brajovića, koja je pretežno fokusirana na istoriografsku naraciju (151), Tatjana Jovanović sumarno ukazuje na dela prethodno pomenutih autorki, da bi zatim ispitala uzrok njihove skrajnutosti na marginu putem analize zastupljenosti ženskih glasova među laureatima književnih nagrada (među najupečatljivije primere prećutkivanja ženskog autorstva spada podatak da je za 61 godinu dodeljivanja NIN-ove nagrade nagrađeno svega pet književnica), u istorijama srpske književnosti u navedenom periodu, kao i u književnim antologijama Skerlića, Deretića, i Palavestre. S druge strane bedema kanonskog grada nalaze sedomaći i regionalni feministički književni časopisi i feminističko izdavaštvo (Centar za ženske studije iz Beograda, Ženska infoteka i Centar za ženske studije iz Zagreba, izdanja ženskih nevladinih organizacija), koje autorka takođe detaljno predstavlja (ukazujući na njihov nemerljiv značaj u demokratizaciji i kulturnom napretku regiona), i čije naslove popisuje u prilozima 2–7.

Ostali prilozidonose spisak relevantnih književnih novina i časopisa iz devedesetih godina prošlog veka, te popis laureataknjiževnih nagrada od osnivanja do 2016. godine koji još upečatljivije dokumentuje prećutkivanje autorstva ženskih imena koja se, nasuprot autorkama okrenutim novoistorizmu i prisutnim u kanonu (poput Svetlane Velmar-Janković), „tematski samosvesno i ideološki jasno distanciraju od konvencija pretežno muški profilisanih literarnih glavnih struja, a ujedno ne pristaju na konvencije doktrinarno ženskog pisanja“ (153) i „ogoljavaju duboko patrijarhalni, mačistički model moći, na koji se oslanja ratna kultura“ (155).

U namah duhovitim a katkad više poetskim naslovima odeljaka i britkim zaključcima svakog od njih, monografija Tatjane Jovanović postavlja pitanja koja efektno sumiraju problematiku i podstiču na razmišljanje i u sadašnjoj deceniji, podsećajući da se za principe i tekovine feminizma i rodnih studija valja neprestano zalagati. U mapiranju jednog doba, ona odlazi i šire od teme: poredi stanje u izdavanju časopisa, dominantne teme, publiku i ciljeve s početka i sa kraja veka, ukazuje na značaj prethodnica koje su inspirisale savremene feminističke kritičarke, ne zaustavlja se na romanesknoj produkciji i kratkoj prozi, već se dotiče i značajnih poetskih i teorijsko-kritičkih ostvarenja i eksperimenata (govoreći, na primer, o radu Dubravke Đurić i izdanjima AŽIN-ove škole poetske teorije i prakse) itd. Monografija je, pored navedenih vrednosti, značajna i kao prilog intelektualnoj istoriji jedne epohe koja, iako poput nekog grada utvara, „zaborava i apsolutnog slepila koji odbija svaku mogućnost samoogledanja“ (5), ipak nije uspela da utiša polemičke književne i kritičko-teorijske glasove kojima se ovom knjigom odaje omaž. Autorka se ne bavi detaljnijom analizom dela pomenutih književnica, već ima za cilj da ukaže na uzroke njihove šire institucionalne zanemarenosti, kao i na rad kritičarki koje su već posvetile pažnju njihovom stvaralaštvu, poput Vladislave Gordić Petković (a i sama autorka ima više radova posvećenih Jeleni Lengold, Bobi Blagojević itd.). Logičan naredni korak bio bi analitička studija posvećena radu ovih književnica koja bi prevazilazila obime naučnog članka.