Nova knjiga Slavice Garonje Žene govore jeste zbirka razgovora sa srpskim književnicama. Razgovori u ovoj knjizi su složeni hronološki, po godinama rođenja zastupljenih sagovornica, koje svojim životom pokrivaju čitav 20. vek: od Radmile Marinković, profesorke srednjovekovne književnosti, Vere Cenić, doktora književnih nauka, autorke romana sa logorskom tematikom, Svetlane Velmar-Janković, književnice i članice SANU, Ane Šomlo, književnice i prevoditeljke sa hebrejskog, Ljiljane Nikolić, urednice i autorke školskih čitanki, Ljiljane Šop, književne kritičarke, pa do savremenih književnica Milice Mićić Dimovske, Gordane Ćirjanić i Mirjane Mitrović. Izuzetak od hronološkog principa je napravljen sa razgovorom sa Dragicom Srzentić, najstarijom sagovornicom i glavnom junakinjom jednog romana, čija je potresna ispovest ostavljena za kraj, verovatno sa namerom da u čitaocu izazove najdublji utisak. Otuda ova knjiga predstavlja „žensko“ svedočanstvo o kulturi pisane reči u Srbiji pre Drugog svetskog rata i naročito tokom poslednjih 50 godina, od vremena kada je profesorka Filološkog fakulteta Radmila Marinković započinjala svoju naučnu karijeru, a mlada Svetlana Velmar Janković objavila svoj prvi roman, pa sve do današnjih dana, kada autorka prati gotovo svaki novi naslov srpskih književnica, procenjuje ga kritičarski i smešta u vrednosni sistem i mapu novije (ženske) srpske književnosti.

I pored naizgled strogog hronološkog principa, koncept i kompozicija ove knjige čitaju se kao roman, jer se priče i svedočanstva izabranih ispitanica ulivaju jedni u druge, nadovezujući se u jedinstvenoj temi, i gradeći sliku epohe - kulturne, istorijske, često turbulentne na našem tlu, i to iz ženske perspektive. Vrlina ovog izbora je i u širokom spektru obuhvaćenih žena filološke struke: od pedagoško-naučnog rada (Radmila Marinković, Ljiljana Nikolić), preko književnog (Svetlana Velmar-Janković, Ana Šomlo, Milica Mićić Dimovska, Gordana Ćirjanić, Mirjana Mitrović), do kritičarsko-političkog angažmana (Ljiljana Šop, Dragica Srzentić). Iako su sagovornice vezane za različite društveno-istorijske kontekste (pripadnice predratne građanske klase, levičarke, pripadnice demokratske opozicije devedesetih), zanimljiva su njihova sećanja na istovetne istorijske i društvene procese, okolnosti i događaje, kao što su studije na Filološkom fakultetu, pre i posle rata, epoha pedesetih, Goli Otok, a posebno je značajno njihovo viđenje sopstvenog rodnog i vrednosnog statusa u književnosti, kao i pogled na savremenu književnu scenu.

Pionirski rad Slavice Garonje predstavljen je široj čitalačkoj publici pre tri godine kada je prva kod nas objavila knjigu koja se bavi istorijom srpske književnosti koju su pisale žene (Žena u srpskoj književnosti, Novi Sad, 2010). Vezivna nit sa knjigom Žene govore jesu upravo završna poglavlja prethodne knjige, gde govoreći o savremenim romanima i delima književnica (Gordana Ćirjanić, Ana Šomlo, Svetlana Velmar Janković, Milica Mićić Dimovska), nagoveštava intervjue sa njima.

Postavljajući pitanja vezana za lične i stvaralačke biografije svojih sagovornica, kao i ona o njihovim preokupacijama i izborima koje su morale da naprave, Slavica Garonja svaku od sagovornica približava čitaocu u jednom duboko humanom, ljudskom smislu. Njene starije sagovornice oslobođene su brige o utisku koji ostavljaju u javnosti, pre svega zahvaljujući velikom iskustvu, dok one mlađe, pripadnice srednje generacije književnica koje su se izborile za svoje mesto (Gordana Ćirjanić, Mirjana Mitrović) govore o svome iskustvu delovanja i dokazivanja u jednom pozivu koji je sve do početka devedesetih godina bio skoro isključivo muška privilegija. „Književnost je široko polje za pozerstvo, u njoj je najteže postići jednostavnost. Jedna vlastita misao u tekstu vredi više od stotinu stranica učenog papagajstva...“1

Značajnu poziciju u knjizi ima Svetlana Velmar Janković koja se romanom Lagum izborila za mesto u književnom svetu, osvojiviši pet godina kasnije (1995) i NIN-ovu nagradu za roman Bezdno kao prva autorka iz Srbije. U razgovoru sa Svetlanom Velmar Janković reč je prevashodno o njenom najnovijem, monumentalnom delu Kapija Balkana, svojevrsnom omažu Beogradu. Polazeći od poslednjeg autorkinog dela Slavica Garonja je sa književnicom „prošetala“ i kroz celokupno njeno stvaralaštvo, dobijajući uz to i sjajne odgovore o porodičnim korenima i celokupnoj „slici epohe“ u kojima je ova ugledna književnica stasavala.

Još jedna autorka iz knjige Žene govore, Milica Mićić Dimovska, postigla je uspeh sa romanom Poslednji zanosi MMS, za koji nije dobila NIN-ovu nagradu između ostalog i zbog toga što je devedesetih dominirala književnost koja se bavila velikim istorijskim i nacionalnim temama u političkom kontekstu. Poseban deo intervjua sa Dimovskom čine pitanja vezana za roman Mrena iz 2002. godine, u kome je autorka dala potresnu, vernu sliku devedesetih godina minulog veka, sa Novim Sadom kao svojevrsnim glavnim junakom, odnosno ljudima koji su činili kulturni i politički krem, bespoštedno se obračunavajući sa neistomišljenicima. Kao posledica ove vrste spisateljske hrabrosti, sama autorka podnela je žestoke reakcije na delo o čemu daje naznake u odgovorima na pitanja Slavice Garonje: „Dirnuti u ikone, to izaziva revolt...Nisam pisala s namerom da nešto poričem, već jednostavno da prikažem mehanizam institucija u kojima se rukovodeći ljudi poistovećuju sa institucijom naročito kako to izgleda kada se celo društvo nađe u krizi...“2 Književnice su u ovim razgovorima pokazale da je istorija sveta zapravo istorija privatnog života, a nastavljajući se na intimno-ispovedni ton Laguma, nizala su se dela koja su govorila o hrabrosti i privatnosti, kao što su Milenina pisma Kafki Ane Šomlo, Kuća u Puertu Gordane Ćirjanić, Emilija Leta Mirjane Mitrović i druga.

Autorka je proširila razgovore i na žene koje nisu isključivo književnice, ali su po pedagoškom, uredničkom i kritičarskom peru intenzivno prisutne u javnosti. Razgovorala je sa Ljiljanom Nikolić i Ljiljanom Šop, sa kojima je uspela da ostvari dijalog koji ih je prikazao kao poslenice u kulturi, a pre svega kao pasionirane čitateljke koje svojom posvećenošću prema knjizi i pisanoj reči obavljaju dragocenu kulturnu misiju. U tom smislu, ističe se razgovor sa Ljiljanom Šop koja za sobom ima već šest knjiga objavljenih kritika i eseja i svakako je pažljiva promatračica naše književne scene, a čiji rad je često osporavan i zbog nepotkupljivosti mišljenja.

Knjiga se završava razgovorom sa stogodišnjom Dragicom Srzentić (rođena 1912), na koju je pažnja javnosti nedavno ponovo usmerena zbog njene dugovečnosti i uloge koju je imala u političkom životu Jugoslavije neposredno posle Drugog svetskog rata (1948). Prezime koje je dobila udajom bilo je za generacije iz sedamdesetih sinonim stradalništva, pada u nemilost i izgovaralo se gotovo šapatom. Nakon golootočkog stradanja, sebe i sve svoje sapatnice nazvala je polusaučesnicama, polužrtvama. Dragica Srzentić je ostavila svedočanstvo i o književnici Milki Žicinoj, čiji je rukopis romana Sve, sve, sve sačuvan upravo zahvaljujući i Dragici Srzentić koja je ujedno i njegova glavna junakinja. Možda će čitaoci skloniji crno-belom posmatranju istorijskih, pa i književnih previranja na našim prostorima, zameriti knjizi Žene govore na prostoru koji poklanja sećanjima i kajanjima golootočanskih stradalnica, koje su kasnije svoje muke pretočile u književna dela. Ipak, ni jedan ozbiljan istoričar književnosti ne zaobilazi činjenice, a one su za period komunističke vladavine u Jugoslaviji gotovo nemilosrdne kada su književnice u pitanju: više ih je bilo na izdržavanju kazni i u senci, nego afirmisanih i poštovanih (iz tog perioda većina se seća Desanke Maksimović, Mire Alečković i eventualno, Roksande Njeguš).

Iako je većina ovih intervjua već objavljivana u književnim časopisima, tek uobličeni u knjigu oni pokazuju puni istoriografski značaj. Kao istoričarka književnosti i književna kritičarka, Slavica Garonja Radovanac je pomno pratila dela odabranih sagovornica te je zahvaljujući dobroj pripremljenosti dobila od sagovornica sadržajne odgovore i uobličila ih u knjigu koja predstavlja dragoceno svedočanstvo o jednom veku iz perspektive književnica.